PASOŻYTY

Czym są pasożyty?

Infekcje pasożytnicze. Przeprowadzamy pełną terapię infekcji pasożytniczych.
Oto niektóre z nich :

Jakie są rodzaje pasożytów?

Glista ludzka (Ascaris lumbricoides hominis)

          Osiąga około 40 cm długości. Ma obły kształt ciała o barwie bladoróżowej. Jest pasożytem monoksenicznym co oznacza, że występuje u jednego żywiciela (w tym przypadku człowiek). Dorosłe samice żyją w jelicie cienkim. Składają dziennie do 200 tysięcy jaj, które z kałem żywiciela wydostają się na zewnątrz. Po kilku tygodniach w jajach rozwijają się larwy i w takiej postaci czekają na połknięcie przez żywiciela. W jelicie człowieka larwy wydostają się z osłon jajowych. Uwolnione larwy przez ścianki jelita przedostają się do naczyń krwionośnych i rozpoczynają wędrówkę do płuc. Jest to konieczne, ponieważ do dalszego rozwoju potrzebują tlenu. Docierają więc do pęcherzyków płucnych. Po osiągnięciu 2 mm długości zaczynają wędrówkę w górę  do krtani, skąd odruchowo przełknięte, dostają się do żołądka i stąd do jelita. Tu niedojrzałe larwy dorastają. Po ok. 2 miesiącach od zakażenia zaczynają w jelicie rozmnażać się płciowo.

          Choroba spowodowana przez glisty nosi nazwę glistnicy a jej objawy to najczęściej ogólne osłabienie, zawroty głowy, obrzęk twarzy, nadmierna pobudliwość chorego, ból brzucha, nudności,  wysypka, brak apetytu, biegunki, zaparcia, wymioty, niespokojny sen, podwyższona temperatura. Ale najbardziej charakterystycznym objawem jest uporczywy kaszel, który przypomina alergiczny (pasożyty drażnią pęcherzyki płucne). Gdy zakażenie jest masowe, może dochodzić do całkowitego braku drożności jelit. Glistą można się zarazić jedząc niedomyte warzywa, które były nawożone ludzkimi fekaliami, lub pijąc zanieczyszczoną wodę (np. w czasie kąpieli w jeziorze, rzadziej basenie).

Glista końska (Parascaris equorum)

Nicień z rodziny glist pasożytujący w jelicie cienkim konia, osła, zebry,muła. Cykl rozwojowy podobny do glisty ludzkiej, trwa 44–77 dni. Jaja otoczone kleistą osłonką, odporne na warunki środowiska zewnętrznego, inwazyjne przez kilka lat od złożenia.

 Glista psia (Toxocara canis)

Spożycie inwazyjnych jaj Glisty psiej (lub podobnego gatunku Toxocara cati – glista kocia) przez człowieka może skutkować toksokarozą. U człowieka pasożyt ten może wywołać objawy „larwy trzewnej wędrującej” związane z bytowaniem otorbionych larw w obrębie wątroby czy śledziony. Objawami są głównie powiększenie wątroby (hepatomegalia) i śledziony (splenomegalia) oraz nieprawidłowy obraz krwi (leukocytoza, eozynofilia, hipergammaglobulinemia). Spotyka się także postać oczną, kiedy larwa trafia do gałki ocznej. Możliwa jest także toksokaroza mózgowa, kiedy larwa zawędruje do mózgowia. Objawy zależą od zaatakowanego obszaru. Znane są także przypadki bezobjawowej toksokarozy. (Diagnostyka u ludzi opiera się na określaniu miana swoistych przeciwciał wydalniczo-wydzielniczych larw testami ELISA.)

Owsik ludzki (Enterobius vermicularis)

Jest pasożytem jelita grubego i występuje wyłącznie u człowieka. Samica owsika ma długość ok. 1 cm i szerokość nitki 0,4 mm, tylna część jej ciała jest przejrzysta i zaostrzona. Samiec ma długość kilku milimetrów i trudno jest dostrzegany gołym okiem.

Samice owsika żyją ok. 4 tygodni, po tym czasie wychodzą czynnie przez odbyt,  kilkanaście minut pełzają po skórze krocza, powodując uporczywy świąd i składają jaja (ok. 15 tys na każdą samicę) a potem wysychając giną. już w ciągu 6 godzin z większości jaj wylęgają się larwy inwazyjne. Zdarza się, że larwy opuszczają otoczkę jajową na skórze odbytu i wracają z powrotem do jelita grubego. Najczęściej jednak jaja inwazyjne trafiają do tego samego lub innego żywiciela przez nos lub usta. Przyczyną tego jest przenoszenie jaj pasożyta na rękach lub za pośrednictwem zakażonego pożywienia lub kurzu. Po opuszczeniu otoczki jajowej larwy osiedlają się początkowo w jelicie krętym, a dojrzewają w jelicie cienkim. Inwazyjne jaja owsika zachowują żywotność co najmniej przez kilka tygodni, szczególnie w pomieszczeniach o stałej temperaturze i odpowiedniej wilgotności.

Pasożyty w jelicie ślepym powodują zmiany nieżytowe błony śluzowej. Zakażenie owsikami może prowadzić do znacznego odczynu zapalnego, niekiedy z wybroczeniami krwawymi i martwicą. Niekiedy samice owsika przedostają się do żeńskiego układu rozrodczego. Pasożytom, którym udaje przedostać się do jamy otrzewnej towarzyszy tworzenie się ziarniaków na otrzewnej o średnicy 1cm. Do powikłań owsicy można zaliczyć: zapalenie wyrostka robaczkowego, zmiany skórne okolicy odbytu oraz przewlekłe stany zapalne okolicy pochwy i sromu.

Należy pamiętać, że owsiki bytują w żywicielu około 1 miesiąca do 2, po czym następuje samowyleczenie, jeżeli zostanie przerwany dopływ nowych jaj do przewodu pokarmowego żywiciela.

Do objawów zakażenia należą: Lęki, migrena, swędzenie odbytu, a u dziewczynek pochwy i sromu,  nerwowość i rozdrażnienie, kaszowate stolce, zapalenie wyrostka, bóle głowy, bóle brzucha, brak apetytu, nudności, bezsenność, zwiększone zmęczenie umysłowe i fizyczne, a także zaczerwieniona skóra wokół odbytu.

 Włosień kręty (Trichinella spiralis)

Pasożyt polikseniczny – może się rozwijać u różnych żywicieli (150 gatunków ssaków, niektórych ptaków i gadów). Małe nicienie, samice długości 3-4,8mm, samce 1,5mm żyją w jelicie cienkim żywiciela. Włosień kręty jest jednym z najgroźniejszych pasożytów człowieka – wywołuje chorobę włośnicę (trychinozę), która może mieć ciężki przebieg, kończący się nawet śmiercią.

Pełny cykl rozwojowy włośnia odbywa się w jednym organizmie. Larwy włośnia lokalizują się w mięśniach zwierząt, gdzie ulegają otorbieniu. Zarażenie następuje po zjedzeniu zainfekowanego mięsa, w wypadku człowieka najczęściej świni lub dzika, rzadziej konia, albo jego przetworów zawierających inwazyjne larwy włośnia krętego, nie poddanych odpowiedniej obróbce termiczne. Po połknięciu otorbionej larwy soki żołądkowe rozpuszczają torebkę i uwolniona larwa wnika do nabłonka kosmków jelitowych jelita cienkiego. Tam w ciągu 2-3 dni osiąga dojrzałość płciową. Po kopulacji zapłodniona przez samca samica rodzi żywe larwy drugiej generacji, których liczba może wynosić nawet do 1500 osobników. Larwy przechodzą do naczyń limfatycznych, a następnie z krwią wędrują do różnych tkanek i narządów (larwa migrująca). Ostatecznie osiedlają się w komórkach mięśni poprzecznie-prążkowanych ciała gdzie po pewnym czasie zwijają się w spiralę i ulegają otorbieniu a następnie zwapnieniu. W tej formie oczekują na zjedzenie przez inny organizm aby osiągnąć dojrzałość płciową.

Objawy zarażenia włośniem krętym w fazie jelitowej sprowadzają się do zespołu biegunkowego z bólami brzucha, nudnościami i wymiotami. W niektórych przypadkach występuje biegunka krwotoczna. W okresie związanym z krążeniem larw i ich penetracją do mięśni (tj. od 10 dnia od zarażenia) rozwija się zespół włośnicowy. Charakteryzuje się on wysoką gorączką 38-40 stopni C, bolesnością mięśni, występowaniem trudności w mówieniu, oddychaniu oraz nadmiernym poceniem. Dodatkowo pasożyt ten może powodować zapalenie węzłów chłonnych, stany podobne do alergii, grypy, reumatyzmu, bóle w sercu, bóle w stawach, ogólne osłabienie, obrzęki twarzy, wysypkę.

Włosogłówka (Trichuris trichiura)

Nicień pasożytujący w jelicie grubym (często w jelicie ślepym) człowieka. Robak ten ma cienkie nitkowate ciało długości 3-5 cm, dzięki temu może głęboko wwiercać się w błonę śluzową jelita, skąd trudno go usunąć. Występuje na wszystkich kontynentach, ale najczęściej w krajach o klimacie gorącym i wilgotnym. Wywołuje chorobę zwaną włosogłówczycą (trychocefaloza). W Polce jest drugim po owsiku (pod względem częstotliwości występowania) pasożytem przewodu pokarmowego człowieka. Zakażenie dotyczy 3-25% ludności.

Człowiek zaraża się, spożywając produkty zanieczyszczone jajami zawierającymi już rozwinięte larwy. W zarażeniu pośredniczą muchy, które przenoszą jajeczka z larwami z odchodów i gleby na produkty spożywcze. Innym ogniskiem zarażeń jest „droga brudnych rak”. Z jaj inwazyjnych połkniętych przez człowieka w jelicie cienkim wylęgają się larwy. W ciągu 2 do 24 h trafiają do jelita grubego i tam do miesiąca osiągają dojrzałość.

Przy małej intensywności inwazji pasożytów zazwyczaj nie występują widoczne objawy. Toteż w co 4-tym przypadku zarażenie układu pokarmowego włosogłówką przebiega bezobjawowo. Włosogłówki żywią się krwią. Może to prowadzić do zapalenia wyrostka robaczkowego, anemii i chorób wrzodowych przewodu pokarmowego. Przy większej ilości pasożytów pojawiają się biegunki, niekiedy śluzowo-krwawa, bóle w jamie brzusznej, nudności, spadek masy ciała. Mogą pojawiać się objawy skórno-alergiczne oraz brak apetytu, rozdrażnienie, bezsenność, bóle głowy, osłabienie.
          Geograficzne rozmieszczenie włosogłówki jest podobne do rozmieszczenia glisty ludzkiej. Często pasożyty te występują razem u tego samego żywiciela, ze względu na zanieczyszczoną jajami glebę.

Węgorek jelitowy (Strongyloides stercoralis)

Węgorek jest pasożytem górnego odcinka jelita i płuc człowieka wywołując chorobę zwaną węgorczycą. Występuje głównie w tropikalnych i subtropikalnych krajach obu Ameryk, Afryki, Europy i płn-wsch  Australii (w Brazylii nawet u 80% ludności).

Larwy mogą żyć w glebie jako inwazyjne larwy filariopodobne. Do organizmu człowieka mogą wnikać poprzez skórę głównie stóp i pośladków. Możliwe jest również zarażenie przez błonę śluzową jamy ustnej i przełyku larwami z zanieczyszczonego pokarmu. Następnie drogą krwi przedostają się do serca i płuc, następnie przez oskrzela do jamy ustnej. Po połknięciu, przedostają się do jelita cienkiego, gdzie dojrzewają. Samice wytwarzają na drodze partenogenezy jaja, z których powstają nieinwazyjne larwy rabditopodobne, które bądź zostają wydalone z kałem na zewnątrz lub po przekształceniu  w larwę flariopodobną mogą ponownie przedostać się przez błonę śluzową okrężnicy lub skórę okolicy odbytu do krwi i powtórzyć swój cykl życiowy. Z niektórych z nich mogą powstać samice partenogenetycze, większość jednak krąży w organizmie trafiając do różnych narządów.

Niepowikłana węgorczyca ma przebieg bezobjawowy lub przebiega z bólami brzucha i objawami skórnymi, które są najbardziej charakterystyczne dla tej choroby. W skórze, wzdłuż drogi wędrówki larw, pojawiają się linijne, rumieniowe, swędzące zmiany. W przypadkach powikłanych w fazie jelitowej występują: biegunka, wymioty, nudności, zapalenie jelita grubego, objawy krwawienia z przewodu pokarmowego. Wszystkie one mogą prowadzić do utraty masy ciała i wyniszczenia. Może nawet dojść do uszkodzenia miąższu wątroby. Obecność larw w płucach może spowodować zapalenie płuc z podwyższoną temperaturą ciała. U osób z obniżoną odpornością może doprowadzić do śmierci.

Tęgoryjec dwunastnicy (Ancylostoma duodenale)

Dorosły osobnik ma około 2 cm długości i ciało białego lub jasnoróżowego koloru. Żyje w dwunastnicy, przytwierdzony do jej śluzówki, wywołuje chorobę zwaną ancylostomozą. Występuje głównie w strefie międzyzwrotnikowej. W Polsce choroba ta występuje rzadko gdyż jaja tego pasożyta wymagają wysokiej temperatury. Na zarażenie są najbardziej narażeni ludzie pracujący w ciepłym środowisku i zawody związane z wodą lub wilgotną ziemią. Najczęściej występują w kopalniach, gdyż jedynie wysoka temperatura i wilgotność powietrza mogą zapewnić larwom odpowiednie warunki do rozwoju.

Samica codziennie składa do 30 tys jaj, które wraz z kałem dostają się do środowiska zewnętrznego i dalszy rozwój przebiega w ziemi lub w wodzie. Po upływie doby z jaj wylegają się larwy odżywiające się resztkami organicznymi, po czym osiągają stadium inwazyjne zdolne do zarażenia człowieka. Przebijają one czynnie skórę i przedostają się do krwi, a z jej prądem trafiają do płuc. Następnie przez oskrzela i tchawicę dostają się do jamy ustnej a po przełknięciu trafiają do jelita cienkiego. Tam osiągają ostateczną postać dorosłą. Do zakażenia tęgoryjcem dwunastnicy może również dojść przez zjedzenie lub połknięcie jaj z zanieczyszczoną wodą lub z niedomytymi owocami i warzywami. Wówczas larwy rozwijają się dalej w jelicie z pominięciem wędrówki przez płuca.

Robak ten może żyć w ciele człowieka nawet 8 lat. Niewielka ilość pasożytów, do 25 osobników, często nie daje objawów chorobowych. Jednak większa ich liczba powoduje anemię, wycieńczenie organizmu, wymioty, nudności, bóle brzucha, krwawe lub czarne stolce. U dzieci może powodować opóźnienie rozwoju fizycznego i umysłowego. Pasożyt ten żywi się krwią żywiciela, a oprócz tego zatruwa organizm wydzielając toksyny. Wnikanie larw tęgoryjca przez skórę powoduje świąd i wysypkę. Często też penetracji larw przez pęcherzyki płucne, towarzyszy  podrażnienie narządów oddechowych które może przerodzić się w zapalenie płuc i oskrzeli. Objawy tęgoryjczycy podobne są do awitaminozy beri-beri i śpiączki tropikalnej.

Tęgoryjec psi (Ancylostoma caninum)

Pasożyt psów. Może być zdiagnozowany u człowieka. Występuje prawie we wszystkich obszarach geograficznych, w tym w Polsce. Długość jego ciała wynosi 12 do 15 m. Gatunek ten na zakończeniu tułowia, z obu stron, posiada spłaszczony kształt, przypominający otwory gębowe, które są wyposażone w haczyki podobne do szczęki z zębami.

Zakażenie następuje poprzez jaja pasożytów znajdujących się w glebie, z których rozwijają się larwy. Przy odpowiedniej temperaturze i wilgotności są one gotowe do inwazji przez wiele tygodni. Reagują na bodźce dotykowe i cieplne ze strony człowieka, co umożliwia im czynne wniknięcie przez nieuszkodzoną skórę i dostanie się do naczyń krwionośnych. Następnie dostają się kolejno do prawej komory serca, płuc, tchawicy i gardła. Przełknięte larwy dostają się do jelita cienkiego i osiągają dojrzałość płciową. Pasożyt ten odżywia się krwią żywiciela wysysaną ze ścianek jelita. Samica wydala tysiące jaj dziennie, które wraz z kałem wydostają się do środowiska.

Tęgoryjcem psim mogą zarazić się wszyscy członkowie rodziny, szczególnie posiadacze czworonogów i ogródków. Spotyka się jednak także rodzinne, uporczywe, nawracające zakażenia, które nie mogą następować poprzez kontakt z ziemią, wówczas najprawdopodobniej dochodzi do zakażeń w mieszkaniu/domu poprzez inwazyjne larwy, które zamiast w ziemi dojrzewają w domu, w miękkich powierzchniach typu np. dywany. Ryzykowne wydaje się także załatwianie się psów do kuwet w domu, skąd może dojść do rozniesienia tysięcy jaj po mieszkaniu.

Objawami zakażenia są biegunki, liczne objawy ze strony układu pokarmowego uszkodzenie śluzówki jelita,  krwotok w jelitach przy bardzo masywnych infekcjach.  Często jednak obserwuje się pozornie bezobjawowe nosicielstwo.

Bibliografia:
Dogiel W. Zoologia bezkręgowców. Warszawa 1973
Deryło A. Parazytologia i akaroentomologia medyczna. PWN 2002